Ciąża to stan, w którym dochodzi do ważnych zmian hormonalnych i metabolicznych chroniąc rozwijający się płód dziecka. Dla płodu podstawowym materiałem energetycznym jest glukoza, która przechodzi przez łożysko na zasadzie ułatwionej dyfuzji. Jej zużycie przez tkanki płodu wynosi 6 mg/min/kg masy ciała co jest dwukrotnie większe niż u dorosłego człowieka. Wysokie stężenie hormonów wywołane stanem ciążowym wraz z rozwojem płodu zwiększa zapotrzebowanie na insulinę. Z powodu tego, że tkanki płodu i łożyska są wysoce wrażliwe na wszelkie zmiany metaboliczne, mogą powodować rozwój powikłań płodu czy łożyska. Wynika to już nawet z podwyższenia niewielkiego stężenia glukozy we krwi.
2 stany cukrzycy powikłanej ciążą
Z klinicznego punktu widzenia, wyróżnia się 2 stany różniące się stopniem zagrożenia dla płodu i możliwych powikłań. Pierwszy stan to cukrzyca rozpoznana przed ciążą (cukrzyca w ciąży). Natomiast drugi określa się stanem cukrzycy ciążowej wynikającej z zaburzenia gospodarki węglowodanowej i rozpoznanej po raz pierwszy w czasie ciąży.
Cukrzyca w ciąży
O cukrzycy w ciąży mówimy wtedy, gdy kobieta z wcześniej rozpoznaną cukrzycą zachodzi w ciąże. Bardzo ważne jest, aby w momencie zajścia w ciąże i w okresie organogenezy, zadbać o pełne wyrównanie metaboliczne. Dzięki temu można uniknąć samoistnego poronienia i ryzyka wystąpienia wad wrodzonych. Działanie teratogenne powodujące wady wykazują metabolity przemiany glukozy. Do wad wrodzonych zaliczyć można:
- wady serca i dużych naczyń krwionośnych;
- wady układu moczowo-płciowego (niedorozwój dolnego bieguna);
- wady ośrodkowego układu nerwowego.
W okresie rozwoju zarodka niskie stężenie glukozy zmniejsza ilość energii, co może spowodować zatrzymanie rozwoju zarodka czy też jego spowolnienie. Takie działanie może wpłynąć na niższą masę urodzeniową, zwiększając przy tym ryzyko wystąpienia wad rozwojowych.
Kiedy najlepiej zajść w ciąże kobietom z cukrzycą i gdzie się leczyć?
Kobiecie ze stanem przedcukrzycowym sugeruje się jako najlepsze i optymalne rozwiązanie zajście w ciąże w momencie pełnego wyrównania metabolicznego. Co kryje się pod tym pojęciem? Gdy kobieta podejmie całkowitą decyzję o zajściu w ciąże, musi być stale pod opieką specjalistycznego ośrodka diabetologiczno-położniczego. W przypadku kobiet, które zaszły w ciąże, a nie zostały prawidłowo przygotowane, zaleca się zatem ścisłą współpracę z diabetologiem i ośrodkiem diabetologiczno-położniczym.
Sytuacje kliniczne, w których odradza się zajście w ciąże:
- powikłania sercowe (zaawansowana choroba niedokrwienna niepoddająca się leczeniu);
- retinopatia proliferacyjna niepoddająca się leczeniu;
- autonomiczna neuropatia;
- kardiomiopatia przerostowa;
- silne upośledzenie funkcji komory systemowej;
- nefropatia z klirensem kreatyniny poniżej 40ml/min
Cukrzyca ciążowa
Cukrzyca ciążowa jest przejściowym stanem wynikającym z zaburzenia tolerancji węglowodanów, które powoduje zwiększenie stężenia glukozy we krwi. U części kobiet prowadzi do względnego niedoboru insuliny. Cukrzyca ciążowa pojawia się po raz pierwszy w trakcie ciąży i ustępuje w momencie porodu. Wczesne rozpoznanie cukrzycy ma decydujący wpływ na przebieg ciąży, pomyślne rozwiązanie, okres noworodkowy, a także na późniejszy rozwój dziecka.
Możliwe powikłania cukrzycy ciążowej u dzieci
- Możliwość wystąpienia wad wrodzonych układu sercowo-naczyniowego, ośrodkowego układu nerwowego, układu pokarmowego i moczowego, narządu ruchu czy wady genetyczne.
- Wcześniactwo noworodków;
- Makrosomia płodu i urazy okołoporodowe. U noworodków objawia się otyłością, zwiększoną proporcją główki i tułowia co może znacznie utrudnić i wydłużyć poród.
- Hipotrofia wewnątrzmaciczna objawia się masą urodzeniową poniżej dziesiątego centyla siatek odpowiadających wiekowi ciążowemu i płci. U noworodków mogą wystąpić powikłania kliniczne np.: hipoglikemia, ostre niedotlenienie czy wstrząs okołoporodowy.
- Zaburzenia metaboliczne występują w pierwszych godzinach po porodzie (hipocalcemia, hipomagnezemia). U noworodków zaburzenie objawia się sennością, apatią lub niepokojem, drżeniem kończyn, napadami sinicy, bezdechem z niewydolnością oraz zatrzymaniem czynności serca.
Rozpoznanie cukrzycy ciążowej
Zwykle cukrzyca ciążowa nie powoduje żadnych objawów, dlatego w celu jej rozpoznania należy w określonym czasie oznaczyć stężenie glukozy we krwi na czczo. Cukrzycę ciążową rozpoznajemy po konkretnym kryterium rozpoznania na podstawie testu i gdy przynajmniej jeden z podanych wyników jest nieprawidłowy.
- Na czczo: między 92 mg/dl a 125 mg/d;
- 60 minuta od 180 mg/dl;
- 120 minuta między 153 mg/dl a 199 mg/dl.
Leczenie cukrzycy u kobiet w ciąży
Kobiety z rozpoznaną cukrzycą ciążową powinny być objęte specjalistyczną opieką położniczo diabetologiczną. Leczenie cukrzycy ciążowej, aby przebiegło prawidłowo uzależnione jest od ścisłej współpracy lekarzy diabetologów, dietetyków czy położnych. Istotne elementy w leczeniu to konieczność pełnego wyrównania zaburzeń metabolicznych wywołanych cukrzycą oraz konieczność uwzględnienia zmian w zapotrzebowaniu na insulinę. Postępowanie diabetologiczne w ciąży jest podobne i polega na osiągnięciu możliwie pełnej normoglikemii i innych zaburzeń metabolicznych. Leczenie hipoglikemizujące głównie opiera się na diecie, wysiłku fizycznym dostosowanym do okresu i stanu ciąży oraz leczeniu farmakologicznym.